สวนภูผาลัม

              การเพาะอินทผลัมโดยใช้เมล็ดเป็นวิธีที่ง่ายและรวดเร็วในการขยายพันธุ์อินทผลัมจำนวนมากๆแต่เนื่องจากอินทผลัมเป็นพืชที่่ไม่สมบูรณ์เพศ การขยายพันธุ์โดยเมล็ด โอกาสที่จะได้เป็นต้นตัวผู้และต้นตัวเมียมีอย่างละครึ่ง และเราจะไม่สามารถทราบเพศของต้นอินทผลัมจากการเพาะเมล็ด ต้องปลูกไว้และรอจนกว่าอินทผลัมจะออกดอกก่อนจึงจะทราบเพศ และถึงแม้ว่าเราจะได้ต้นตัวเมียไปปลูก แต่คุณภาพผลอินทผลัมก็จะไม่เหมือนกับต้นแม่ เนื่องจากผลอินทผลัมเป็นผลที่ได้จากการผสมเกสรข้ามต้น จึงถือว่าเมล็ดที่ได้เป็นพันธุ์ลูกผสมไม่ใช่พันธุ์แท้ ซึ่งไม่สามารถเรียกชื่อเดียวกับต้นแม่ได้ เราจึงสามารถตั้งชื่อพันธุ์อินทผลัมที่เพาะจากเมล็ดได้เอง ทั้งนี้คุณภาพของผลอินทผลัม ทั้งในเรื่องของขนาดหรือรสชาดอาจจะแย่ลง หรือใกล้เคียงต้นแม่พันธุ์เดิม หรือดีขึ้นก็ได้ แต่มีเพียงส่วนน้อยมากที่คุณภาพจะดีขึ้น 

              ผลอินทผลัมที่ซื้อมาจากตลาดทั่วไปหรือซุปเปอร์มาเก็ตทั้งแบบกินผลสดและผลแห้ง เมล็ดที่ได้หลังจากการบริโภคแล้ว สามารถนำไปเพาะเป็นต้นกล้าเพื่อเพาะปลูกได้ ในกรณีที่เป็นผลแบบกินแห้งซึ่งจะมีลักษณะเยิ้มคล้ายเชื่อมมา แต่ข้อเท็จจริงเป็นลักษณะของผลอินทผลัมเมื่อตากแห้งแล้ว ไม่ใช่การเชื่อมผลมา ซึ่งเมล็ดสามารถนำมาเพาะได้เช่นกัน สำหรับการเพาะเมล็ดอินทผลัม มีขั้นตอนดังนี้

              1. นำเมล็ดมาล้างทำความสะอาด โดยจะต้องล้างให้เยื่อที่หุ้มเมล็ดอินทผลัมออกให้หมด ในกรณีที่เป็นผลแบบกินแห้งจะมีน้ำตาลเกาะอยู่ที่เมล็ดมาก การล้างทำความสะอาดอาจจะทำได้ยากกว่าเมล็ดแบบกินสด อาจจะผสมน้ำยาล้างจานลงไปเพื่อให้ทำความสะอาดได้ง่ายขึ้น ซึ่งการล้างจะต้องทำการล้้างหลายๆรอบให้สะอาดจริงๆเพราะถ้าเราล้างไม่สะอาดจะทำให้เกิดเชื้อราขึ้นที่เมล็ดที่เรานำมาเพาะได้

รูปที่ 1 เมล็ดอินทผลัมพันธุ์ Barhi

               2. นำเมล็ดที่ทำความสะอาดแล้วจากข้อ 1 มาแช่น้ำทิ้งไว้ 2- 3 วัน โดยทำการเปลี่ยนน้ำอย่างน้อยทุกๆ 12 ชั่วโมง คอยสังเกตุดูว่ามีมดมาเกาะบริเวณขอบน้ำที่เราแช่เมล็ดอินทผลัมไว้หรือไม่ หากมีแสดงว่าเราอาจจะทำความสะอาดเมล็ดไม่ดีพอ ให้เริ่มทำตามข้อ 1 ใหม่

รูปที่ 2 นำเมล็ดอินทผลัมพันธุ์มาแช่น้ำไว้ 2 - 3 วัน

               3. เตรียมกล่องพลาสติกที่มีฝาปิดได้สนิทมาล้างทำความสะอาด นำกรดาษทิชชูมารองก้นกล่องพลาสติกไว้หนาประมาณ 3 ชั้น พรมน้ำใช้ชุ่มทั่วทั้งแผ่นทิชชูแต่อย่าให้แฉะ ถ้ากระดาษทิชชูแฉะเกินไปให้เทน้ำออก

                4. นำเมล็ดจากข้อ 2 มาจัดเรียงในกล่องพลาสติก แล้วปิดฝาให้สนิท ในช่วงการงอกของเมล็ดอินทผลัมต้องการความชื้นที่สม่ำเสมอ แต่ไม่ได้ต้องการอากาศ จึงจำเป็นต้องปิดฝาให้สนิท

รูปที่ 3 นำเมล็ดอินทผลัมพันธุ์มาแช่น้ำแล้ว มาจัดเรียงลงในกล่อง 

                5. นำกล่องที่จัดเรียงเมล็ดอินทผลัมและปิดฝาสนิทแล้ว ไปไว้ในบริเวณที่อากาศร้อนอบอ้าว (แต่ไม่ให้โดนแดด) เช่น ห้องครัว หรือห้องเก็บของ หลังจากนั้นประมาณ 3-5 วัน รากสีขาวจะเริ่มงอกออกมาจากบริเวณสะดือของเมล็ด

                6. เมื่อรากงอกออกมายาวประมาณ 1 นิ้วให้นำออกมาเพาะในถุงดำขนาดอย่างน้อย 4x6 นิ้ว ทั้งนี้เมล็ดอาจจะงอกไม่พร้อมกันให้ทยอยนำออกมาเพาะ

รูปที่ 4 เมล็ดอินทผลัมที่เพาะจนออกรากแล้ว

                7. เมื่อเมล็ดถูกนำมาเพาะในถุงดำประมาณ 15 - 20 วันก็จะเริ่มออกแทงหน่อเล็กๆออกมา ให้เลี้ยงไว้จนออกใบเลี้ยงประมาณ 3 ใบ จึงนำไปเปลี่ยนถุงขนาดใหญ่ขึ้น

รูปที่ 5 อินทผลัมที่แทงหน่อออกมา

รูปที่ 5 ภาพแสดงการเจริญเติบโตของต้นอ่อนอินทผลัมที่เพาะจากเมล็ด

(ภาพจาก http://www.fao.org/docrep/006/Y4360E/y4360e05.htm)

                8. ให้เลี้ยงไว้จนต้นกล้าออกใบขนนกประมาณ 3 - 4 ใบ จึงนำไปปลูกลงดินได้